Metron Analysis

Εκλογές 2015 – Μια πρώτη αποτίμηση της νέας εκλογικής ανθρωπογεωγραφίας


Η εκλογική συμμετοχή

Η παρατεταμένη κρίση της πολιτικής είναι και κρίση της αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας και αποτυπώνεται ανάγλυφα στην εκλογική συμμετοχή.
Τα στοιχεία της προσέλευσης στις εκλογές της 20ης Σεπτεμβρίου 2015, δείχνουν ότι από το 2004 μέχρι σήμερα, από εκείνη τη χρονιά-ορόσημο που η χώρα μας έχοντας ήδη εισέλθει στη ζώνη του Ευρώ διοργάνωνε τους Ολυμπιακούς αγώνες, πάνω από 2 εκατομμύρια πολίτες εγκατέλειψαν τις κάλπες αποφασίζοντας να μην ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα.

 

Πίνακας 1: διαχρονική συμμετοχή στις Βουλευτικές εκλογές
1

Η εξέλιξη αυτή, η σταδιακή ενίσχυση της αποχής από τις κάλπες, δεν είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης μόνο. Η διαχρονική κάμψη η οποία ξεκινά από το 2004 και μετά, αποτυπώνει την κρίση εμπιστοσύνης στην οποία εισέρχεται το πολιτικό σύστημα μετά την ιστορική αποτυχία της «κεφαλαιοποίησης» των Ολυμπιακών αγώνων, η οποία συμπίπτει με την Ευρωπαϊκή στασιμότητα στην πορεία της ολοκλήρωσης της αλλά και λίγα χρόνια μετά την δημοσιονομική κρίση και ευρύτερα την διεθνή οικονομική κρίση. Είναι με άλλα λόγια το αποτέλεσμα της έλλειψης στρατηγικού προσανατολισμού και της εμπέδωσης της κυριαρχίας μιας αντίληψης που θεωρεί την ανάπτυξη και τη διαρκή ευημερία δεδομένες, παραβλέποντας ότι τα χειμαζόμενα στρώματα δεν μπορούν να βρουν μια θέση σε αυτή τη δαπανηρή ζωή.
Η άποψη αυτή στηρίζεται στην παρατήρηση ότι η αυξανόμενη αποχή από την εκλογική διαδικασία δεν είναι κοινωνικά ισόρροπη. Όπως φαίνεται από τα συγκριτικά στοιχεία που ακολουθούν από τα exit polls του 2004 και το τωρινό, το σημερινό εκλογικό σώμα συγκριτικά με εκείνο του 2004 είναι:
   1. Πιο ηλικιωμένο
   2. Mε υψηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο
   3. Με ενισχυμένη την παρουσία των συνταξιούχων

Πίνακας 2: Συγκριτικά στοιχεία του εκλογικού σώματος: 2004 και 9/2015
2

Είναι φανερό ότι οι Νέοι και ιδίως οι αυτοί που έχουν χαμηλά εκπαιδευτικά «προσόντα» έχουν απομακρυνθεί σε μεγαλύτερο βαθμό από την εκλογική διαδικασία.
Το εκλογικό σώμα σταδιακά «γηράσκει» και η παρουσία μέσα σε αυτό των ολοένα και περισσότερων συνταξιούχων, αποτυπώνει το τεράστιο διαγενεακό πρόβλημα της χώρας: οι εντός και οι εκτός των τειχών, μοιράζουν όχι μόνο το δικαίωμα στην ποιότητα της ζωής, αλλά και την αξία της πολιτικής συμμετοχής.

Αυτό ακριβώς το υποσύνολο του εκλογικού σώματος που μετέχει της εκλογικής διαδικασίας, το υποσύνολο των «κεκτημένων», είναι που αυξάνει το ειδικό του βάρος στις εκλογικές αναμετρήσεις.
Και η αδυναμία του πολιτικού κόσμου να ανταποκριθεί με επάρκεια όχι μόνο σε αυτούς που δεν συμμετέχουν αλλά ακόμη και σε αυτούς που ψηφίζουν, οδηγεί στις αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις και στην παράταση της κρίσης.
Ειδικά από το 2009 και μετά, πραγματοποιήθηκαν μέσα σε έξι χρόνια 4 εκλογικές αναμετρήσεις και συγκροτήθηκαν 7 Κυβερνήσεις με μέσο χρόνο θητείας, τους 10 μήνες .
Δεν χρειάζονται περαιτέρω στοιχεία για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος του προβλήματος και της περιορισμένης αποτελεσματικότητας της διακυβέρνησης.
Με αυτήν ιστορική πολιτική και εκλογική διαδρομή λοιπόν, καταλήγουμε στην εκλογική αναμέτρηση της περασμένης Κυριακής, στην οποία συγκριτικά με τις εκλογές προ επταμήνου, μετείχαν περίπου 670 χιλ. ψηφοφόροι λιγότεροι.
Ψηφοφόροι οι οποίοι όπως επισημάναμε δεν εκφράζουν μία δυσαρέσκεια ή αδιαφορία για τη μία ή την άλλη κομματική πρόταση, αλλά για το κομματικό σύστημα στο σύνολο του.


Οι εκλογικοί συσχετισμοί

Οι εκλογικοί συσχετισμοί που κατεγράφησαν την περασμένη Κυριακή, αναπαρήγαγαν σχεδόν, το προηγούμενο εκλογικό αποτέλεσμα, τουλάχιστον σε ότι αφορά στα ποσοστά των δύο μεγαλύτερων κομμάτων.
Η μεγάλη διαφορά του ΣΥΡΙΖΑ από τη Νέα Δημοκρατία καθώς και η είσοδος των ΑΝΕΛ στη Βουλή, επέτρεψε το σχηματισμό Κυβέρνησης συνεργασίας μεταξύ τους, όπως ακριβώς δηλαδή και στις περασμένες εκλογές.


Τα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά της ψήφου

Ο ΣΥΡΙΖΑ διατήρησε μεγάλο προβάδισμα στις γυναίκες και στις νεότερες ηλικίες, ενώ η Νέα Δημοκρατία φάνηκε να είναι ανταγωνιστική μόνο στους ηλικιωμένους ψηφοφόρους.

Ψήφος κατά ηλικία ΣΥΡΙΖΑ & ΝΔ
3

Το ίδιο ηλικιακό προφίλ με τη ΝΔ είχε και η Δημοκρατική Συμπαράταξη, η οποία στους ηλικιωμένους άνω των 55 ετών ήταν τρίτη δύναμη και συγκέντρωσε ποσοστό 9%. Αντίθετα η «Χ.Α.» συνέχισε να είναι πιο ισχυρή στους νέους και ειδικά στις ηλικιακές ομάδες 18-24 ετών όπου συγκέντρωσε ποσοστό 10% και στην ηλικιακή ομάδα 25-34 ετών που συγκέντρωσε 8%.

Ψήφος Χ.Α. και ΔΗμ.Συμ. κατά ηλικία
4

Το ΚΚΕ εμφάνισε μια πιο ισορροπημένη ψήφο ηλικιακά. Όπως έδειξαν και οι προεκλογικές έρευνες συνεχίζει να διατηρεί τις μεγαλύτερες δυνάμεις του σε όσους αυτοπροσδιορίζονται κοινωνικά στην εργατική τάξη με ποσοστό περίπου 15%, ενώ το Ποτάμι συγκέντρωσε το ψηλότερο ποσοστό του μεταξύ των Ελεύθερων επαγγελματιών με 6%. Η επίδοση του Ποταμιού στους Αγρότες, στους οποίους περιορίστηκε στο ελάχιστο 0,5% αποτελεί την κύρια αιτία της πτώσης του.


Χρόνος απόφασης της ψήφου

Η απορρύθμιση των κομματικών ταυτοτήτων δεν αποτυπώνεται μόνο στην τεράστια αποχή.
Σχεδόν ένας στους τρεις ψηφοφόρους (30%) αποφάσισαν τι θα ψηφίσουν την τελευταία εβδομάδα και το ειδικά το 17% την Κυριακή, την ημέρα της εκλογής. Ειδικά στις νέες ηλικίες (18 έως 34 ετών) το ποσοστό όσων αποφάσισαν την τελευταία στιγμή, δηλαδή την Κυριακή, έφτασε το 25%.

Χρόνος απόφασης ψήφου
5

Η ανάλυση των αποτελεσμάτων δείχνει ότι το 35% εξ αυτών επέλεξαν ΣΥΡΙΖΑ ενώ το ποσοστό της ΝΔ ήταν μόλις 18%. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε διαφορά τριών ποσοστιαίων μονάδων κυριολεκτικά πάνω στην κάλπη και επιπλέον άλλων 2,5% την τελευταία εβδομάδα.

Πίνακας 3: Ψήφος και χρόνος απόφασης
6


Είναι μπροστά μας ή πίσω μας η κρίση

Την κρίση πολιτικής εμπιστοσύνης, δεν την υπογραμμίζει μόνο η τεράστια αποχή. Είναι και η «απόσταση» που χωρίζει αυτούς που ψήφισαν από τα κόμματα της επιλογής τους. Στις εκλογές της περασμένης Κυριακής, μόλις το 55% δήλωσε πως αισθάνεται «κοντά» το κόμμα που επέλεξε. Το ποσοστό αυτό είναι χαμηλότερο και από το ποσοστό του Ιανουαρίου και ακολουθεί τα χαρακτηριστικά της αποστασιοποίησης που ήδη σημειώσαμε: αυξάνεται στους νέους και άρα καθιστά αβέβαιη την προοπτική ανασύνταξης του κομματικού συστήματος και βέβαια την κοινωνική υποστήριξη στην Κυβερνητική συνεργασία.

7
Κλείνοντας θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι η κρίση αξιοπιστίας και εμπιστοσύνης, τίποτε δεν αφήνει αλώβητο. Δεν είναι μόνο το πολιτικό σύστημα που υποφέρει. Είναι και όλες οι άλλες πλευρές της δημόσιας σφαίρας και βέβαια και οι δημοσκοπήσεις. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον διεξάγονται και δοκιμάζουν τα όρια τους.
Η κατάρρευση των σταθερών θα συμπαρασύρει τα πάντα αν δεν κοιτάξουμε έστω και αυτή την ύστατη στιγμή, αντί για το δάχτυλο, αυτό που μας δείχνει το δάχτυλο.

Share on Facebook0Tweet about this on TwitterShare on LinkedIn0