Metron Analysis

Τα διαιρετικά φαινόμενα του σύγχρονου κόσμου
23/12/2016

Είναι κοινή αίσθηση ότι ο σύγχρονος κόσμος γίνεται όλο και πιο σύνθετος, ίσως και πιο ακατανόητος. Οι αιτίες έχουν συζητηθεί και συζητούνται όλο και περισσότερο.  Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης οι σταθερές του μεταπολεμικού κόσμου κλονίζονται καθώς το παραγωγικό μοντέλο αλλάζει, δίνοντας την απόλυτη πρωτοκαθεδρία στις νέες τεχνολογίες και στο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο που αμφισβητεί τα όρια και τις ρυθμιστικές εξουσίες του έθνους-κράτους.

Στο κοινωνικό επίπεδο, οι εξελίξεις αυτές αποσταθεροποιούν τους συνεκτικούς ιστούς του παρελθόντος.

Η κοινωνική συνοχή απειλείται και παράλληλα απειλούνται και οι σημαντικές ιδέες και οι αξίες γύρω από τις οποίες συγκροτούνταν τα διάφορα μεταπολεμικά αφηγήματα για τη συνύπαρξη και συνεργασία λαών και εθνών.

Στο πολιτικό επίπεδο, οι αντιπαραθέσεις δείχνουν έντονα στοιχεία πόλωσης. Στην πόλωση αυτή φαίνεται να «εισφέρουν» ιδιαίτερα και τα social media καθώς αλλάζουν το μοντέλο της επικοινωνίας άρδην. Ωστόσο το έδαφος πάνω στο οποίο αναπτύσσονται οι συγκρούσεις είναι οι ευρύτερες διαιρέσεις που σχηματοποιούνται -τουλάχιστον λεκτικά- στα δίπολο «συστημικοί/αντισυστημικοί».

Στις ΗΠΑ, η Gallup παρακολουθεί συστηματικά την «αίσθηση» διχασμού που έχουν οι πολίτες, εδώ και είκοσι χρόνια τουλάχιστον, μέσα από την εξής ερώτηση:

«Ποια πρόταση είναι πιο κοντά στη γνώμη σας;

1. Οι Αμερικανοί είναι ενωμένοι και σε συμφωνία γύρω από τις σημαντικές αξίες
2. Οι Αμερικανοί είναι διχασμένοι όσον αφορά τις σημαντικές αξίες»

Η τελευταία ερευνητική καταγραφή έγινε στο διάστημα 9-13 Νοεμβρίου, αμέσως δηλαδή μετά την Προεδρική εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και την πολύμηνη προεκλογική περίοδο που προηγήθηκε.

Σχεδόν οκτώ στους δέκα Αμερικανούς (77%) δήλωσαν ότι πιστεύουν πως είναι διχασμένοι γύρω από τις σημαντικές αξίες. Ότι η πρόταση που τους εκφράζει δηλαδή, είναι η δεύτερη. Το ποσοστό αυτό αποτελεί ιστορικό ρεκόρ από ότι φαίνεται στη χρονοσειρά που ακολουθεί. Ωστόσο –και με εξαίρεση την περίοδο της επίθεσης τις 9/11 στους δίδυμους πύργους όταν και ένοιωσαν ένα αίσθημα συστράτευσης και συσπείρωσης-είναι παγιωμένη η διαίρεση τους πάνω σε μια ατζέντα κοινωνικών κυρίως θεμάτων που αναδεικνύουν τις περισσότερες φορές οι συντηρητικοί στις διάφορες εκφάνσεις τους, διαιρέσεις κοινωνικές, θρησκευτικές και πολιτικές. Θέματα όπως οι αμβλώσεις, η οπλοκατοχή, η χρήση κάνναβης και άλλα συγκροτούν μια σταθερή διαχρονική ατζέντα πόλωσης και διχοστασίας.

pic1

Ένα ανάλογο ερώτημα θέσαμε και στην Ελλάδα, μέσω του μηνιαίου ερευνητικού βαρόμετρου της MetronAnalysisγια αποκλειστική χρήση του TheGreekReport.

Η ερώτηση διατυπώθηκε ως εξής:

«Κατά τη γνώμη σας στα μεγάλα θέματα και τις αξίες οι Έλληνες είναι ενωμένοι ή διχασμένοι;»

Η εικόνα που προέκυψε μέσω των απαντήσεων είναι ανάλογη αν και όχι τόσο έντονη όσο στις ΗΠΑ, ίσως λόγω και της εκεί προεκλογικής συγκυρίας. Δύο στους τρεις Έλληνες (65%) θεωρούν ότι γύρω από τα μεγάλα θέματα και τις αξίες είμαστε διχασμένοι.

pic2

 

Ωστόσο η αίσθηση αυτής της διαίρεσης στη χώρα μας είναι περισσότερο «δομική» και λιγότερο θεματική. Και το συμπέρασμα μας αυτό έγκειται στο ότι, με εξαίρεση την υπόθεση των ταυτοτήτων, κανένα άλλο κοινωνικό θέμα δεν έχει έρθει ως μείζον πολιτικό πρόβλημα στο προσκήνιο.

Το εκπαιδευτικό επίπεδο, η κοινωνική τάξη και ειδικά ηλικία, δηλαδή οι βασικές δημογραφικές παράμετροι, είναι αυτές που ερμηνεύουν τις διαφοροποιήσεις στην αίσθηση της διαίρεσης.

Ειδικά στις νέες και νεότερες ηλικίες (από 18 έως και 44 ετών) τρεις στους τέσσερις θεωρούν ότι είμαστε διχασμένοι.

pic3

Τα ευρήματα έχουν ενδιαφέρον και όταν τα προσεγγίζει κανείς από την οπτική της ιδεολογικοπολιτικής τοποθέτησης των ερωτώμενων.

Η κλίμακα της Αριστεράς-Δεξιάς και η αυτοτοποθέτηση των ερωτώμενων σε αυτή, δεν φαίνεται να σχετίζεται ούτε και να αποτελεί ερμηνευτικό παράγοντα των διαφορετικών απόψεων.

pic4

Αντίθετα, η εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα (την οποία εδώ μετράμε μέσω της εμπιστοσύνης στο Κοινοβούλιο)[*] είναι άμεσα συσχετισμένη με την αίσθηση διχασμού ή όχι, όπως φαίνεται το γραφικό που ακολουθεί.  Σε όσους εκφράζουν χαμηλή  πολιτική εμπιστοσύνη η αίσθηση του διχασμού φτάνει στο 70% ενώ αντίθετα σε όσους εκφράζουν υψηλή πολιτική εμπιστοσύνη, περιορίζεται στο 53%.

Και είναι ακριβώς αυτή η πολιτική διάσταση των απαντήσεων: δεν πρόκειται για μια διαίρεση εύκολα «διαχειρίσιμη» ενσωματωμένη στο «παλιό» σύστημα που νοηματοδοτούσε η αντίθεση Α-Δ.  Πρόκειται γι αυτό που έρχεται και που αμφισβητεί τη δυνατότητα του πολιτικού κόσμου και εθνικών πολιτικών ελίτ να απορροφούν τις κρίσεις, μέσω της εναλλαγής στη διακυβέρνηση. Πρόκειται για κάτι νέο, μεγάλο και ίσως εντελώς θεμελιώδες που είτε θα φρενάρει την παγκοσμιοποίηση έστω και προσωρινά, είτε θα ξεθεμελιώσει την ισχύ του κράτους-έθνους. Μοιράζομαι την άποψη ότι μάλλον θα συμβεί το δεύτερο. Γιατί τα φαινόμενα που οδήγησαν και καθοδηγούν την παγκοσμιοποίηση δεν είναι αντιστρέψιμα. Επομένως ας αναπροσανατολίσουμε και την πολιτική συζήτηση στα μείζονα, σε αυτά που θα καθορίσουν τον κόσμο και κατ’ επέκταση και τις τοπικές κοινωνίες. Ίσως έτσι να βρούμε μεσοπρόθεσμα ένα νέο πλαίσιο αξιακής ενότητας στη θέση του τρίπτυχου  «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια» που δίνει μια απεγνωσμένη μάχη επιβίωσης μαζί με το κράτος-έθνος.

pic5

 

Λίγα λόγια για τη μεθοδολογία των ερευνών
1. Τα αποτελέσματα της έρευνας της Gallup προέρχονται από Παναμερικανική τηλεφωνική έρευνα που διεξήχθη στο διάστημα 9-12 Νοεμβρίου σε δείγμα 1.019 ενηλίκων, ηλικίας 18 ετών και άνω.
Πηγή: http://www.gallup.com/poll/197828/record-high-americans-perceive-nation- divided.aspx
2. Τα αποτελέσματα της έρευνας της Metron Analysis προέρχονται από τη μηνιαία πανελλαδική συνδρομητική τηλεφωνική της έρευνα του Νοεμβρίου (21 έως 24 του μηνός) σε δείγμα 1.204 ενηλίκων, ηλικίας 18 ετών και άνω.

 

[*] Δείκτης πολιτικής εμπιστοσύνης (politicaltrustindex). Μετράται με την ερώτηση «Πόσο εμπιστεύεστε το Ελληνικό Κοινοβούλιο; Εκφράστε την άποψη σας σε μία κλίμακα όπου 0 σημαίνει καμία εμπιστοσύνη στο Κοινοβούλιο και 10 απόλυτη εμπιστοσύνη στο Κοινοβούλιο». Οι τιμές 0 έως 3 δηλώνουν χαμηλή πολιτική εμπιστοσύνη και στο ερευνητικό «κύμα» του Νοεμβρίου κατεγράφησαν στο 58%, οι τιμές 4 έως 6 μεσαία εμπιστοσύνη και κατεγράφησαν στο 34% και τέλος οι τιμές 7 έως 10 δηλώνουν υψηλή πολιτική εμπιστοσύνη και οι απαντήσεις αυτές κατεγράφησαν αθροιστικά στο 8%.


Στράτος Φαναράς

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο 18ο τεύχος του περιοδικού Greek Report.