«Η Οικονομία βουλιάζει την κυβέρνηση»
17/4/2005

Στο άρθρο του στην Εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ» την Κυριακή, 17/4/2005 ο Διευθύνων Σύμβουλος της Metron Analysis κ. Στράτος Φαναράς αναλύει τα κύρια πολιτικά συμπεράσματα από την έρευνα κοινής γνώμης της Metron Analysis για την πολιτική κατάσταση στη χώρα, που δημοσιεύτηκε την ίδια ημέρα.
Ο κ. Φαναράς επισημαίνει ότι «τα πρόσφατα μέτρα φορολογικής πολιτικής επισφράγισαν τη γενική βιωματική πεποίθηση ότι η Οικονομία της χώρας βρίσκεται σε μία ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο». Παρατηρεί ταυτόχρονα ότι «το μεγάλο πρόβλημα για την Κυβέρνηση δεν είναι, προς το παρόν τουλάχιστον, ο πολιτικός ανταγωνισμός από την Αντιπολίτευση, αλλά κυρίως η δική της πτωτική πορεία» και προσθέτει ότι «η ΝΔ είναι πλέον στη συνείδηση των πολιτών το κόμμα διακυβέρνησης και εισπράττει φθορά, ενώ το ΠΑΣΟΚ και τα άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης (ιδίως το ΚΚΕ και το ΛΑΟΣ) εισπράττουν εισροές αρνητικής ψήφου».

«Η Οικονομία βουλιάζει την κυβέρνηση»
του Στράτου Φαναρά

1. Το γενικό κλίμα

Τα πρόσφατα μέτρα φορολογικής πολιτικής επισφράγισαν τη γενική βιωματική πεποίθηση ότι η Οικονομία της χώρας βρίσκεται σε μία ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο. Έτσι η πτώση αισιοδοξίας και η μείωση προσδοκιών που ως φαινόμενα εξελίσσονται από το Φθινόπωρο και μετά, εντάθηκαν περαιτέρω.

Στην ιεράρχηση των προσωπικών προβλημάτων, το Οικονομικό (31,5%) και η Ανεργία (17,8%) συνεχίζουν να κατέχουν τις δύο πρώτες θέσεις με αμετάβλητα ποσοστά συγκριτικά με τα στοιχεία του Φεβρουαρίου. Στην τρίτη θέση συνεχίζει να βρίσκεται η Ακρίβεια ως ειδικό θέμα αναφοράς, αλλά με ποσοστά υπερδιπλάσια του Φεβρουαρίου (12,5% έναντι 6,2%).

Η ίδια ιεράρχηση αποτυπώνεται και στα αντιλαμβανόμενα προβλήματα της χώρας. Και εδώ τα συγκριτικά στοιχεία με το Φεβρουάριο, όταν είχε καταγραφεί πτώση του προβλήματος της Ακρίβειας, δείχνουν ότι η πτώση αυτή ήταν μάλλον συγκυριακή (ενδεχομένως λόγω των εκπτώσεων). Οι αυθόρμητες αναφορές στο πρόβλημα της Ακρίβειας κινούνται σήμερα στο 14,7% έναντι ποσοστού 5,8% το Φεβρουάριο. Η επισήμανση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί όπως θα δούμε και στη συνέχεια, στην ενότητα της πρόθεσης ψήφου, η Ακρίβεια είναι το πλέον αποδομητικό για την Κυβέρνηση και την εκλογική της επιρροή, πρόβλημα.

Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι το πρόβλημα της Διαφθοράς, αν και κινείται πτωτικά, συνεχίζει να κινείται σε υψηλά επίπεδα συγκριτικά με το παρελθόν. Κατέχει την τέταρτη θέση στην ιεράρχηση των προβλημάτων, σε απόσταση από τα τρία πρώτα, με 3,5% αυθόρμητες αναφορές ως πρώτο πρόβλημα της χώρας. Σημειώνουμε εδώ ότι η Κυβέρνηση της ΝΔ συνεχίζει να θεωρείται ικανότερη για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της διαφθοράς από το 35,1% των ερωτηθέντων (34,7% το Φεβρουάριο) και μάλιστα με οριακά αυξημένο ποσοστό.

Η πτώση των αναφορών στο πρόβλημα της Διαφθοράς, μάλλον οφείλεται στην αποκλιμάκωση του ενδιαφέροντος για το Εκκλησιαστικό και ειδικότερα σε σκανδαλιστικές υποθέσεις που κυριαρχούσαν όλο το προηγούμενο διάστημα στα ΜΜΕ. Το συμπέρασμα αυτό συμβαδίζει και με το γεγονός ότι καταγράφεται βελτίωση της δημοτικότητας του Αρχιεπισκόπου κ. Χριστόδουλου (από 41,7% το Φεβρουάριο στο 46,4% σήμερα) αλλά και στη μείωση του ποσοστού όσων ζητούσαν το Φεβρουάριο τον πλήρη διαχωρισμό Κράτους-Εκκλησίας (από 59,9% το Φεβρουάριο στο 48,8% σήμερα).

2. Εικόνα Κυβέρνησης-Αξιωματικής Αντιπολίτευσης

Το δεύτερο θέμα, από ένα κατάλογο 17 μεγάλων θεμάτων διακυβέρνησης που διερευνήσαμε, στο οποίο η Κυβέρνηση συγκρατεί το ποσοστό αντιλαμβανόμενης διαχειριστικής ικανότητας, είναι το θέμα της Υγείας (39,0% σήμερα, 38,7% το Φεβρουάριο).

Σε όλα τα υπόλοιπα θέματα, συνεχίζεται η πτωτική πορεία αντιλαμβανόμενης διαχειριστικής ικανότητας της Κυβέρνησης, αλλά με πτώσεις που δεν κρίνονται ως ιδιαίτερα σημαντικές. Η σημαντικότερη από απόψεως μεγέθους καταγράφεται στο θέμα της Εθνικής Άμυνας όπου η αντιλαμβανόμενη καταλληλότητα της Κυβέρνησης συγκεντρώνει 34,3% έναντι ποσοστού 38,4% το Φεβρουάριο.

Ωστόσο η συνεχιζόμενη πτώση της Κυβέρνησης, συνοδεύεται από διατήρηση ή και μικρή βελτίωση των ποσοστών της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης του ΠΑΣΟΚ. Έτσι η Αξιωματική Αντιπολίτευση προηγείται τώρα σε 2 θέματα από τα 17. Στην εξωτερική πολιτική (37,8% έναντι ποσοστού 33,3% για την Κυβέρνηση) αλλά και στα μεγάλα έργα (36,0% έναντι ποσοστού 34,7% για την Κυβέρνηση).

Αυτές οι επιμέρους διαφοροποιήσεις συγκεφαλαιώνονται στη γενική ερώτηση εμπιστοσύνης για τη διακυβέρνηση. Στο διληματικό ερώτημα «ποιον εμπιστεύεστε περισσότερο για το μέλλον το δικό σας και της οικογένειας σας; Μια Κυβέρνηση ΝΔ με τον κ. Καραμανλή ή μία Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ με τον κ. Παπανδρέου;» η Κυβέρνηση ΝΔ με τον κ. Καραμανλή συγκεντρώνει ποσοστό 38,2%, ενώ η Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ με τον κ. Παπανδρέου συγκεντρώνει ποσοστό 32,5%. Η ΝΔ διατηρεί σαφές προβάδισμα 5,7% αλλά μειωμένο συγκριτικά με το Φεβρουάριο όταν ήταν 8,9% (39,2% έναντι 30,3% για το ΠΑΣΟΚ).

Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν ότι το μεγάλο πρόβλημα για την Κυβέρνηση δεν είναι, προς το παρόν τουλάχιστον, ο πολιτικός ανταγωνισμός από την Αντιπολίτευση, αλλά κυρίως η δική της πτωτική πορεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο βαθμό ικανοποίησης από την Κυβέρνηση, παρά το γεγονός ότι προηγείται σαφώς της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, η δυσαρέσκεια συγκριτικά με το Φεβρουάριο αυξάνει κατά 10 περίπου μονάδες και για πρώτη φορά μετά τις εκλογές ξεπερνά το 50%.

Επίσης πτώση παρατηρείται και στο βαθμό ικανοποίησης από τον Πρωθυπουργό (από 35,7% σε 30,6%). Συνεχίζει όμως να κινείται σε υψηλά επίπεδα, παρά τις απώλειες.

Ο βαθμός ικανοποίησης από την Αξιωματική Αντιπολίτευση και τον επικεφαλής της παρουσιάζεται σχεδόν αμετάβλητος (15,0% έναντι ποσοστού 14,5% το Φεβρουάριο για την Αξιωματική αντιπολίτευση και 18,3% έναντι ποσοστού 18,5% το Φεβρουάριο για τον κ. Παπανδρέου).

3. Δημοτικότητες – Εικόνα Πολιτικών αρχηγών

Η πτώση του Πρωθυπουργού αποτυπώνεται και στη δημοτικότητα του. Ο κ. Καραμανλής συνεχίζει να είναι ο δημοφιλέστερος πολιτικός αρχηγός αλλά οριακά πλέον με δημοτικότητα (θετικές και μάλλον θετικές γνώμες) 55,8% (60,1% το Φεβρουάριο).

Ακολουθεί στη δεύτερη θέση, σχεδόν με το ίδιο ποσοστό με τον κ. Καραμανλή, ο κ. Παπανδρέου με δημοτικότητα 55,3% (56,8% το Φεβρουάριο).

Στην τρίτη θέση βρίσκεται η κ. Παπαρήγα με 39,9% (35,2% το Φεβρουάριο) παρουσιάζοντας νέα άνοδο κατά 4,7%.

Ακολουθεί ο κ. Αλαβάνος, με δημοτικότητα 34,6% (39,4% το Φεβρουάριο). Ο κ. Αλαβάνος συνεχίζει να είναι ο πολιτικός αρχηγός με τις λιγότερες αρνητικές κρίσεις (36,2%) αν και αυξημένες συγκριτικά με το Φεβρουάριο.

Ακολουθεί ο κ. Καρατζαφέρης με 27,9% (23,4% το Φεβρουάριο) ο οποίος επίσης παρουσιάζει άνοδο.

Στις ερωτήσεις εικόνας των πολιτικών αρχηγών καταγράφεται μείωση στη διαφορά Πρωθυπουργικής εικόνας (καταλληλότητα για Πρωθυπουργός) του κ. Καραμανλή από τον κ. Παπανδρέου από 13 ποσοστιαίες μονάδες σε 8 (39,3% για τον κ. Καραμανλή έναντι ποσοστού 31,3% για τον κ. Παπανδρέου).

Η γενική παρατήρηση για τις εικόνες των κ. Καραμανλή και κ. Παπανδρέου, είναι ότι ο κ. Καραμανλής συνεχίζει να διαθέτει πιο ισχυρή εικόνα από τον κ. Παπανδρέου αλλά με σημαντική τάση μείωσης των διαφορών. Ο κ. Παπανδρέου αν και δεν κερδίζει σε δημοφιλία ή σε γενική ικανοποίηση, εντούτοις για πρώτη φορά μετά τις εκλογές φαίνεται να ενισχύει τα χαρακτηριστικά της εικόνας του. Ιδίως σημαντική είναι η μείωση της διαφοράς στο ερώτημα «έχει τις καλύτερες προοπτικές για το μέλλον» από 9,5% υπέρ του κ. Καραμανλή το Φεβρουάριο σε 1,8% σήμερα. Είναι ένα χαρακτηριστικό το οποίο, όπως έχουμε αναλύσει στο παρελθόν, ενέχει υπό μία έννοια τη θέση «παράστασης νίκης» για τους πολιτικούς αρχηγούς.

4. Πρόθεση ψήφου

Στην πρόθεση ψήφου, καταγράφονται για πρώτη φορά μετά τις εκλογές, σημαντικές μεταβολές. Η ΝΔ διατηρεί μεν το προβάδισμα αλλά πλέον το προβάδισμα αυτό έχει καταστεί οριακό. Συγκεντρώνει ποσοστό 36,1% έναντι ποσοστού 34,7% για το ΠΑΣΟΚ. Η διαφορά μεταξύ των δύο πρώτων κομμάτων (1,4%) κινείται πλέον κάτω από το επίπεδο που κατεγράφη στις κάλπες του Μαρτίου του 2004. Επισημαίνουμε ότι στο σύνολο των αστικών/ημιαστικών περιοχών της χώρας (που συγκεντρώνονται τα 3/4 του πληθυσμού) η πρόθεση ψήφου για τη ΝΔ είναι 34,7% και για το ΠΑΣΟΚ 34,9%.

Στην τρίτη θέση βρίσκεται το ΚΚΕ που παρουσιάζει άνοδο και συγκεντρώνει πρόθεση ψήφου 6,9%.

Στην τέταρτη θέση πέρασε το ΛΑΟΣ, το οποίο πλέον υπερβαίνει το όριο του 3% και συγκεντρώνει ποσοστό 3,7%.

Ακολουθεί ο ΣΥΝ με ποσοστό 3,3% (3,7% το Φεβρουάριο).

Στα στοιχεία της Metron Forum του Φεβρουαρίου είχαμε επισημάνει ότι για πρώτη φορά μετά από 12 χρόνια (όταν και πάλι το ΠΑΣΟΚ ήταν στην αντιπολίτευση), κατεγράφη, έστω και οριακά, αυξημένη συσπείρωση του ΠΑΣΟΚ έναντι της ΝΔ. Σήμερα η συσπείρωση του ΠΑΣΟΚ κινείται στο 83,2% ενώ για τη ΝΔ 78,5% καθιστώντας ευκρινή τη διαφορά.

Επίσης η σχέση μετακινήσεων ανάμεσα σε ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, εμφανίζεται πλέον σαφώς ευνοϊκή για το ΠΑΣΟΚ. Το 7,5% των ψηφοφόρων της ΝΔ μετακινούνται προς το ΠΑΣΟΚ, ενώ από το ΠΑΣΟΚ προς τη ΝΔ μετακινείται το 3,5% των ψηφοφόρων του.

Όπως επισημάναμε και σε άλλη ενότητα, η μείωση της διαφοράς στην πρόθεση ψήφου μεταξύ ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, οφείλεται κυρίως στην πτωτική πορεία της Κυβέρνησης και αυτή με τη σειρά της, στο δυσμενές οικονομικό κλίμα και κυρίως στην Ακρίβεια.

Αν παρατηρήσει κανείς τις συσπειρώσεις και τις μετακινήσεις μεταξύ των ψηφοφόρων που ιεραρχούν ως σημαντικότερο πρόβλημα της χώρας την Ακρίβεια (σελ. 110), θα διαπιστώσει ότι η συσπείρωση της ΝΔ είναι μόλις 71,6%, ενώ του ΠΑΣΟΚ 94,4%. Επίσης θα διαπιστώσει ότι οι μετακινήσεις από ΝΔ προς ΠΑΣΟΚ ξεπερνούν το 10%, ενώ δεν καταγράφονται μετακινήσεις από ΠΑΣΟΚ προς ΝΔ.

Σε όσους ιεραρχούν γενικά την Οικονομία ως κυριότερο πρόβλημα οι συσπειρώσεις ΝΔ και ΠΑΣΟΚ είναι σχετικά κοντά (αν και παραμένει υψηλότερη του ΠΑΣΟΚ) και σε όσους ιεραρχούν την Ανεργία και τη Διαφθορά ως πρώτα προβλήματα η συσπείρωση της ΝΔ υπερέχει αυτής του ΠΑΣΟΚ.

5. Επίλογος

Η ατζέντα των προβλημάτων και η εξέλιξη που θα έχουν τα οικονομικά θέματα, θα κρίνουν και τον εκλογικό ανταγωνισμό.

Το κομματικό σύστημα και ιδίως η ΝΔ που ασκεί τη διακυβέρνηση, δεν έχει περιθώρια αδράνειας.

Σε κάθε περίπτωση όμως η πτώση της δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως δομική ή μη αντιστρέψιμη.

Αυτό φαίνεται και στην παράσταση νίκης, όπου επίσης συνεχίζει να προηγείται η ΝΔ με 46,0% έναντι 28,9% για το ΠΑΣΟΚ (50,7% έναντι 21,9% το Φεβρουάριο).

Τον Οκτώβριο του 2004, λίγο μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες, είχαμε επισημάνει ότι ξεκινούσε μία πιο «τυπική» περίοδος πολιτικού ανταγωνισμού όπου η πίεση των κοινωνικών προβλημάτων εξαντλούσε τα αποθέματα «πολιτικής χάριτος» προς όλες τις κατευθύνσεις.

Νομίζουμε αυτό γίνεται σήμερα ακόμη πιο εμφανές. Πολύ περισσότερο που τώρα τα στοιχεία αντιστροφής αντιλήψεων και εκλογικής συμπεριφοράς γίνονται ακόμη πιο έντονα.

Η ΝΔ είναι πλέον στη συνείδηση των πολιτών το κόμμα διακυβέρνησης και εισπράττει φθορά, ενώ το ΠΑΣΟΚ και τα άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης (ιδίως το ΚΚΕ και το ΛΑΟΣ) εισπράττουν εισροές αρνητικής ψήφου.

Η χρέωση της σημερινής οικονομικής κατάστασης κυρίως στην προηγούμενη Κυβέρνηση (από το 37,9% των ερωτηθέντων) δεν αρκεί ως πολιτικό και επικοινωνιακό «ανάχωμα» για την οικονομική πολιτική της Κυβέρνησης. Για τον πολύ απλό λόγο ότι η στάση της πλειοψηφίας (του υπόλοιπου 62% δηλαδή) είναι πια καθοριστικής σημασίας…Και αν ρίξει κανείς μια ματιά στον πίνακα της διαχρονικής αποτίμησης της προσωπικής οικονομικής κατάστασης (σελ. 13) θα διαπιστώσει ότι βρισκόμαστε στο χαμηλότερο σημείο της τελευταίας τριετίας τουλάχιστον.

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ» στο φύλο του Σαββατοκύριακου 16-17/4/2005 με την ευκαιρία της δημοσίευσης των αποτελεσμάτων έρευνας κοινής γνώμης σχετικά με την πολιτική κατάσταση στη χώρα.

00